مبانی اقتصاد اسلامی

موضوعات

فهرست

پیشگفتار
بخش اول: تعاریف و مباحث مقدماتی اقتصاد
فصل اول: تعاریف
جایگاه دانش اقتصاد در معارف بشری
طبقه بندی دالامبر
روش شناسی علوم انسانی
مذهب اصالت طبیعت
علوم انسانی از دیدگاه اسلام
1- تأثیر اراده و اختیار
2- هدفدار و غایی بودن رفتارهای بشر
3- تأثیر ایدئولوژی و فرهنگ
محدوده دانش اقتصاد
رابطه اقتصاد با حقوق و جهان بینی
رابطه میان مکتب اقتصادی و قانون مدنی
رابطه میان مکتب اقتصادی و جهان بینی
اقتصاد چیست؟
الف) موضوع اقتصاد
ب) تعریف اقتصاد
یادداشتهای فصل اول
فصل دوم: روشهای تحقیق، تحلیل و طرح مسائل اقتصادی
روش شناسی
هدف از ارائه فرضیه و نظریه در اقتصاد
1- ارائه یک مدل مطلوب
2- شناخت پدیده های واقعی
اثرات متقابل ارائه الگوی مطلوب و شناخت پدیده های واقعی اقتصادی
1- اثر شناخت پدیده های واقعی اقتصادی بر الگوی مطلوب
2- اثر ارائه یک الگوی مطلوب بر شناخت پدیده های واقعی اقتصادی
فایده ارائه الگوی مطلوب
فایده شناخت پدیده های واقعی اقتصادی
چگونگی استفاده از شناخت پدیده های واقعی و ارائه الگوی مطلوب در علوم طبیعی و علوم انسانی (اقتصاد)
تفاوت شناخت پدیده های واقعی و ارائه الگوی مطلوب در علوم طبیعی و علوم انسانی (اقتصاد) و علل آن
تفاوت ارائه الگوی مطلوب در علوم طبیعی و علوم انسانی (اقتصاد)
تفاوت شناخت پدیده های واقعی در علوم طبیعی و علوم انسانی (اقتصاد)
حدود قابلیت و اعتبار نظریه های علوم انسانی (اقتصاد)
تأثیرپذیری پدیده های علوم انسانی از سیاستهای تبلیغی مناسب در جهت رسیدن به اهداف سیاست گذاری
مقایسه روش قیاسی و روش استقرایی
روشهای تحلیل مسائل اقتصادی
روش شناخت نظام اقتصاد اسلامی
فرق کشف نظام اقتصادی با تأسیس آن
منابع اصلی کشف نظام اقتصاد اسلامی
الف) آیات و روایات
ب) تحلیل و جمع بندی حقوق اقتصادی (قوانین مالی و مدنی)
ج) مفاهیم اقتصادی
پیوست فصل دوم
فصل سوم: مفاهیم مبنایی مکتب اقتصادی اسلام
سود و ثروت، فقر و غنا، توسعه و رفاه و زهد
مفهوم سود و ثروت
1- سود و ثروت طلبی از بعد اخلاقی و ارزشی
2- سودجویی از بعد علمی
انسان اقتصادی از دیدگاه مکتبهای مختلف
انسان اقتصادی از دیدگاه فیزیوکراتها
انسان اقتصادی از دیدگاه کلاسیکها
انسان اقتصادی از دیدگاه مکتب تاریخی آلمان
انسان اقتصادی از دیدگاه کلاسیکهای جدید و اقتصاددانان اخیر این مکتب
انسان اقتصادی از دیدگاه سوسیالیستها
انسان اقتصادی از دیدگاه مارکس
انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام
آزادی اقتصادی
مفهوم آزادی اقتصادی
آزادی اقتصادی از دیدگاه سرمایه داری
آزادی اقتصادی از دیدگاه سوسیالیستها و مارکس
آزادی اقتصادی از دیدگاه اسلام
فقر و غنا
نظر اسلام درباره فقر و غنای مالی
فقیر و غنی
فقر نسبی و فقر مطلق
حد رفع فقر
ارزش گذاری براساس ثروت و فقر
توسعه و رفاه
مطلوبیت برخورداری از رفاه
گشایش و رفاه
تجمل از دیدگاه اسلام
تجمل پرستی و رفاه زدگی
زهد و ترک تجمل
کار
اهمیت کار
عبادت و کار
فراغت و استراحت
آثار اشتغال و ترک اشتغال
هدف کار
نوع کار
کیفیت کار
مالکیت
مفهوم مالکیت
جنبه اجتماعی مالکیت
حقوق اجتماعی مالکیت
تعاون و رقابت آزاد
مفهوم رقابت و رقابت آزاد
رقابت و نفع شخصی
جنبه های مثبت و منفی رقابت
رقابت و رقابت آزاد از دیدگاه اسلام
تعاون
کمیابی و پریابی
مفهوم کمیابی
نیازهای بشر
بررسی کمیابی منابع از نظر علمی
بررسی کمیابی از نظر اسلام
پریابی به جای کمیابی
علل فقر گسترده در جهان امروز
علم اقتصاد و مسئله کمیابی
مکانیزم قیمتها و کمیابی
جامعه و تقدم مصالح اجتماعی
منافع فرد و جامعه
هماهنگی یا تضاد منافع فرد و جامعه
تقدم مصالح فرد یا جامعه
تقدم مصالح اجتماعی در سیره و روایات
حکومت
مفهوم حکومت و دولت
منشأ مشروعیت حکومت از دیدگاه اسلام
حکومت اسلامی و اقتصاد
همبستگی های نظام اقتصادی
1- همبستگی نظام اقتصادی با فطرت
2- همبستگی اجزاء درونی نظام اقتصادی
3- همبستگی نظام اقتصادی با سایر نظام های مکتب
پیوست فصل سوم
یادداشت های فصل سوم
فصل چهارم: اهداف اقتصاد اسلامی
حاکمیت سیاسی اسلام
تحکیم ارزشهای معنوی و اخلاقی
برپایی عدالت اجتماعی
الف) ضرورت رفع فقر
ب) جلوگیری از انباشته شدن فوق العاده ثروت در دست اغنیا
عدم وابستگی اقتصادی
آثار شوم وابستگی
استقلال در آیات قرآن
خودکفایی و اقتدار اقتصادی
توسعه و رشد
رفاه عمومی
یادداشتهای فصل چهارم
بخش دوم: مبانی اقتصاد اسلامی
فصل پنجم: مالکیت
تعریف مالکیت(1)
مال و مالیت
منشأ مالکیت
مالکیت خداوند
الف) مالکیت حقیقی خداوند
ب) مالکیت حقوقی خداوند
مالکیت چند گونه و فلسفه اقتصادی آن
مالکیت امام (دولت اسلامی)
مالکیت عمومی(5)
ثروتهای عمومی
مباحات عامه (اموال همگانی)
درآمدهای عمومی
مالکیت خصوصی
اسباب قانونی مالکیت خصوصی
پیوست فصل پنجم
یادداشت های فصل پنجم
فصل ششم: مبانی توزیع درآمد
مشخصه ها و یا مبانی حقوقی توزیع ثروت
1- حق عموم در منابع طبیعی قبل از تولید
2- حق مالکیت خصوصی یا آزادی اقتصادی در کادر محدود
3- حق عموم در کنترل فعالیت های اقتصادی افراد و ایجاد محدودیت ها
4- حق فقرا در اموال اغنیا
5 - حق افراد در اموال بستگان (ارث)
6 - مالکیت یکی از عوامل تولید (عامل حقوقی)
عامل سرمایه
الف) سرمایه به صورت مواد اولیه تولید
ب) سرمایه به شکل ابزار تولید و زمین
ج) سرمایه وام گرفته شده
عامل کار
1- مبنای درآمد کار
2- شکل حقوقی مالکیت درآمد
یادداشتهای فصل ششم
فصل هفتم: مصرف
اهمیت مصرف از نظر مباحث اقتصادی
گسترش دایره مصرف و مطلوبیت ها در اسلام
مصرف و توزیع مجدد
مصارف واجب
محدودیت های مصرف
1- اسراف
2- تبذیر
3- مصارف حرام
محدودیت براساس مصالح سیاسی ـ اجتماعی
جامعه مصرفی (مصرف زدگی)
یادداشت های فصل هفتم
فصل هشتم: آزادی اقتصادی
آزادی فلسفی
آزادی حقوقی
آزادی اقتصادی
آزادی واقعی و شکلی
نظام سرمایه داری و آزادی اقتصادی
آزادی اقتصادی از نظر اسلام
آزادی تملک
آزادی انتخاب شغل
آزادی مبادله
آزادی مصرف
پیوست فصل هشتم
برخی آثار و نتایج اقتصادی مبادله
الف) رابطه مبادله و ایجاد تخصص
ب) رابطه تبادل با میزان تولید
ج) رابطه مبادله و کار تولیدی (مبادله از نظر اسلام نوعی کار تولیدی است)
د) مبادله عامل درآمد (سود بازرگانی)
فصل نهم: محدودیتهای درآمد
محدودیتهای کیفی چندگانه
محدودیتهای حقوقی اصل درآمد
محدودیت درآمد براساس اختیارات ولی امر
محدودیت درآمد براساس عناوین «ثانویه»
محدودیت درآمد براساس ممنوعیت برخی از معاملات و کسب ها
محدودیت های ناشی از پرداخت مالیات ها
محدودیت زمانی (ارث)
یادداشت های فصل نهم
فصل دهم: درآمدهای مالیاتی
تعریف مالیات
ضرورت وجود مالیات
سیر تحول مالیات
مالیات های اسلامی
طبقه بندی مالیات های اسلامی
1- زکات
2- خمس
3- جزیه
4- مالیاتهای وضع شده توسط حاکم اسلامی
صفات و شرایط مالیات
1- برآورد نیازهای مالیاتی
2- استفاده از موارد زکات مستحب
3- عدالت مالیاتی
4- آثار اقتصادی مالیات
5 - اطمینان
6 - صرفه جویی
شبه مالیات ها
انفاق های مستحب
تحلیل کوتاهی از شبه مالیات ها
ویژگیهای مالیات در اسلام
1- داوطلبانه بودن مالیات ها
2- عبادی بودن مالیات ها
3-اخلاقی بودن مالیات ها
4-مردمی بودن مالیات ها
5 - وسعت دایره انفاق
6 - توزیع مجدد ثروت و تعدیل آن به طور خودبه خودی
7- هماهنگی بین کارایی بهتر و عدالت اجتماعی
8 - انفاق به عنوان یکی از مصارف مهم افراد
9- اعتماد و اندک بودن هزینه استیفا
10- عدم انتقال
یادداشتهای فصل دهم
فصل یازدهم: عدالت اجتماعی
ریشه تفاوت های اقتصادی
1-تفاوت های اختیاری
2- تفاوت های طبیعی
برخورد مکتب های مختلف با تفاوت درآمدها
لیبرالیستها
سوسیالیستها و کمونیستها
موضع اسلام در برابر تفاوتها
تعدیل ثروت
دلایل تعدیل ثروت
ابزارهای تعدیل ثروت
بالا بردن سطح زندگی طبقات کم درآمد
یادداشتهای فصل یازدهم
فصل دوازدهم: نقش بخش عمومی
تحولات فکری در زمینه نقش بخش عمومی
1- فیزیوکراتها
2- آدام اسمیت
3- سیسموندی
4- سن سیمون
5 - مارکس
6 - کینز
دلایل نظری در دفاع از نظام اقتصاد بازار
دلایل عدم موفقیت نظام بازار رقابتی
1- کالاهای عمومی
2- عوارض خارجی
3- توزیع درآمد
4- صرفه جوییهای مبتنی بر مقیاس
5 - توسعه نیافتگی
طبقه بندی بنگاههای عمومی
1- بنگاههای عام المنفعه
2- حمل و نقل و ارتباطات
3- بانکها و مؤسسات اعتباری و بیمه
4- صنایع اساسی تأسیس شده توسط بنگاههای خصوصی
5 - فعالیتهای فرهنگی
جمع بندی و نتیجه گیری
چکیده
فصل سیزدهم: ماهیت دولت اسلامی
ضرورت حکومت
ضرورت حکومت اسلامی
منشأ اختیارات قانونی حکومت
1- نظریه دموکراسی و مردمی بودن نظام
2- مشروعیت ذاتی قدرت
3- الهی بودن و مردمی بودن نظام
نفوذ معنوی حکومت اسلامی
شرایط حاکمیت در اسلام
1- علم
2-عدالت
3- مدیریت و مدبّریت (کفایت و کاردانی)
وظایف و مسئولیتهای حکومت اسلامی
1- اجرای قوانین و مقررات
2- تأمین اجتماعی
3- تعیین حدود مالکیت خصوصی و عمومی
4- حمایت از حقوق مالکیت در چهارچوب نظام اقتصادی
5 - توسعه و رشد
6 - ایجاد هماهنگی در فعالیتهای اقتصادی
7-توسعه روابط اقتصادی و ایجاد هماهنگی بین آنها و سیاستهای اقتصادی
اختیارات حقوقی حکومت اسلامی
1- اختیار قانون گذاری در قلمرو آزاد
2- تشخیص اولویتها و نیازها و عناوین ثانویه
3- ولایت بر تطبیق اقتصاد اسلامی
منابع مالی دولت
الف) انفال
ب) املاک زیر نظر دولت
یادداشتهای فصل سیزدهم
فصل چهاردهم: خطوط کلی، روشها و سیاستهای دولت در بخش عمومی
سیاست کلی دولت اسلامی در بخش عمومی
قابلیت تمرکز و عدم تمرکز اقتصاد اسلامی
مبنای کلیت و جهان شمولی اقتصاد اسلامی (عناصر ثابت و متغیر)
مبانی سیاست گذاریهای اقتصادی دولت اسلامی (مبانی ثابت عناصر متغیر)
الف) گرایش کلی حقوق اقتصادی
ب) هدف حکم ثابت
ج) ارزشهای اجتماعی
د) گرایش احکام ولایی رهبران معصوم
منابع و مآخذ

محصولات مشابه

بیشتر

نظرات