مبانی مطالعات سینمایی

تا پیش از ظهور مبحث «مطالعات سینمایی» به عنوان یکی از الگوهای اصلی تحقیقات نظام مند درباره سینما، این عرصه عمدتاً به دو الگوی متفاوت و حتی متعارض تقسیم می شد: 1) فیلمها را پدیده ای جدا از سایر پدیده های فرهنگی و اجتماعی می دید و تفاسیر خود را بر اساس روابط میان عناصر درون فیلم انجام می داد؛ 2) آثار سینمایی را روساخت پدیده های کلان تر غیر سینمایی می دید و بدون رعایت استقلالی برای آنها فیلم را آیینه راست نما یا کج تاب زیرساختهای اقتصادی و سیاسی جامعه می دانست. اما الگوی «مطالعات سینمایی» پروژه ای است بلندپروازانه برای یافتن راه سوم: چگونه می توان هم زمان با قائل بودن استقلال زیبایی شناختی آثار سینمایی، آنها را به تمامی در تاروپود جامعه تنیده دانست؟ این شیوه ای است متأثر از روال معمول در حوزه «مطالعات فرهنگی»، و نیز حوزه های جدیدتری مانند ماتریالیسم فرهنگی و تاریخی نگری جدید، که خود محصول تحولات عمیق در عرصه علوم انسانی و نظریه فرهنگی در دهه های اخیر است. فعالان عرصه «مطالعات سینمایی» می کوشند به مدد انواع رویکردهای تفسیری، که دامنه آن از «بوطیقای تاریخی سینما» تا « نقد ایدئولوژی» گسترده است، بازنمایی معانی و هویتها را در آثار سینمایی بررسی کنند. بنابراین «مطالعات سینمایی» خصلتی میان رشته ای دارد که آن را از حوزه های پژوهشیِ سنتی تری مانند تاریخ سینما، جامعه شناسی سینما، روان شناسی سینما، و فلسفه سینما متمایز می کند؛ و البته همین ویژگی آن را هم زمان به چیزی کمتر و بیشتر از یک رشته دانشگاهیِ آشنا تبدیل می سازد. تأمل در یافته های «مطالعات سینمایی» ما را به تفکر دوباره درباره سینما، بضاعتها، امیدواریها و ناامیدیهای متصور برای آن فرا می خواند.