تاریخ اندیشه های تربیتی (جلد دوم)

فلسفة ایدئالیسم، جهانی را قبول دارد که بر طبق قانون رفتار می‏کند و بستگی به ادراک ذهن بشر دارد. جهانی که با آرزوهای بشر مهربان است، خیر را می‏افزاید و شر را سرانجام از بین می‏برد. خدای ایدئالیسم آن قدرت اعجاب‏انگیز خدای کالون را ندارد.

شر در نظر فیلسوفان ایدئالیسم غایت نیست و حقیقت ما بعد الطبیعی هم ندارد. شر معمولاً با سائقه ای پست بشری و لذت‏ طلبی یکی شمرده می‏ شود که در آن بشر خود را به دست اشتیاق های حسی می‏ سپارد. این فیلسوفان شر را از دیدگاه عقلی اغلب به فلسفه ماتریالیسم می ‏رسانند. معمولاً حالتی خوش بینانه بر ایدئالیسم غلبه دارد. وقتی که هگل می ‏اندیشد که نهادهای دولتی و اجتماعی زمان او به کمال واقعی رسیده‏ اند، این حالت را نمودار می ‏سازد و این همان عقیده ‏ای است که قبلاً لایبنیتس با شدت تمام بیان داشته بود.

بیشتر ایدئالیست های آغاز سده اخیر دارای فکری حساس و ظریف بودند. آنان گمان می ‏کردند که بشر دارای اراده مختار است، می‏ تواند از روی عقل انتخاب کند و قدرت نامحدودی در بهبود خود دارد. در حالی که ما در سده بیستم زندگی را اغلب فرایندی آشفته و نامنظم می‏بینیم، ایدئالیست ها آن را عقلانی می‏ بینند و از قانون های عقل پیروی می‏ کنند؛ بنا بر این تعجبی ندارد که فلسفه شوپنهاور موجب این همه مخالفت شود؛ زیرا او می‏ گفت که اراده، یعنی اصل واقعیت از دستورهای عقل پیروی نمی‏ کند، بلکه نیرویی است کور و غیر عقلانی.